روزجوان ،تولدعلی اکبر

معرفی

علی اکبر در ۱۱ شعبان سال ۳۳ق در مدینه به دنیا آمد.^{[نیازمند منبع]} پدرش امام حسین(ع) و مادرشلیلی بنت ابی مرة نام دارد.^[۱] گزارش‌های تاریخی، لقب وی را اکبر و کنیه‌اش را ابوالحسن نگاشته‌اند^[۲] اما شیخ مفید لقب او را اصغر گفته و اکبر را لقب امام سجاد(ع) دانسته است.^[۳]

در مورد برخی از جنبه‌های زندگی علی اکبر، اختلافاتی وجود دارد. برخی از نسب‌شناسان و تاریخ‌دانان، او را بزرگترین فرزند امام حسین(ع) گزارش کرده^[۴] و برخی دیگر وی را کوچک‌تر از امام سجاد(ع)دانسته‌اند.^[۵] همچنین در مورد ازدواج و فرزندان وی نیز اختلاف وجود دارد. برخی با استناد به عبارتی اززیارت‌نامه وی، او را صاحب همسر و فرزند می‌دانند.^[۶] شیخ کلینی در فروع کافی حدیثی از امام رضا(ع) نقل کرده که حکایت از ازدواج حضرت علی اکبر(ع) با یک کنیز و داشتن فرزندی به نام حسن دارد.^{[نیازمند منبع]} در مقابل گروهی از علمای انساب و محققان تصریح کرده‌اند که از وی فرزندی نمانده و نسل امام حسین(ع) تنها از طریق امام سجاد(ع) ادامه پیدا کرده است.^[۷]

علی اکبر در ۱۰ محرم سال ۶۱ قمری در واقعه عاشورا به همراه پدر و بسیاری از بنی هاشم به شهادت رسید^[۸]و در کنار امام حسین(ع) در کربلا به خاک سپرده شد. برخی از محققان، با استناد به شواهدی، سن او را به هنگام شهادت ۲۸ سال دانسته‌اند.^[۹]

سیمای ظاهری علی اکبر

بر اساس کتاب فُرسانُ الهیجاء، چهره علی اکبر با ابهت بود و چون ماه تابان می‌درخشید. به زیبایی و پاکیزگی آراسته بود. چهار شانه و میانه قامت بود. رنگی روشن و به سرخی آمیخته و چشمانی سیاه و گشاده با مژه‌هایی پرمو داشت، اندامش متناسب و معتدل و سینه و شانه‌اش پهن بود.^[۱۰]

امام حسین(ع) او را شبیه‌ترین مردم به رسول خدا(ص) در خلقت و آفرینش، اخلاق و صفات روحی، گفتار و آداب اجتماعی معرفی می‌کرد.^[۱۱]

ویژگی‌ها، فضایل و مناقب

علی اکبر به عنوان یک محدث شناخته می‌شد^[۱۲] و امام حسین(ع)، وی را یادآور رسول خدا می‌دانست.^[۱۳]وی در واقعه کربلا همراه پدرش بود و آمادگی خود را برای کشته شدن در کنار او اعلام کرد. در طی مسیر امام حسین در یکی از منزلگاه‌ها بر زین اسب به خوابی کوتاه رفت و پس از آنکه بیدار شد آیه استرجاع را بر زبان جاری کرد و بر اساس خوابی که دیده بود از کشته شدن خود و همراهانش خبر داد. علی اکبر گفت: «ای پدر! تا زمانی که بر حق هستیم از مرگ هراسی نداریم».^[۱۴] امام(ع) هم در حق وی دعای خیر فرمود: خداوند بهترین اجر و پاداش فرزندی را از جانب پدر به فرزند خویش به تو عنایت فرماید.^[۱۵]

با توجه به آنکه نسب مادر علی اکبر به بنی امیه می‌رسید^[۱۶]، روز عاشورا به علی اکبر پیشنهاد شد که به یزیدبپیوندد ولی او این پیشنهاد را رد کرد و گفت: « اِنَّ قَرابَةَ رَسولِ اللهِ اَحَقُّ اَنْ تُرعیٰ (ترجمه: رعایت خویشاوندی رسول خدا به حقیقت نزدیک‌تر است.) و سرانجام اولین شهید از بنی‌هاشم بود.^[۱۷]

علی اکبر در روز عاشورا

نبرد حضرت علی اکبر در واقعه عاشورا. تابلوی کاشیکاری در تکیه معاون الملک

علی‌اکبر روز عاشورا اولین نفر از بنی‌هاشم بود که اجازه ورود به میدان جنگ را از امام حسین(ع) گرفت. حضرت هنگام رفتن او، فرمود:

« اَللهمَّ اشْهَدْ عَلَی هؤُلاءِ، فَقَدْ بَرَزَ اِلَیهِمْ اَشْبَهُ النّاسِ بِرَسولِک مُحمّد خَلْقاً وَ خُلْقاً و مَنْطِقاً (ترجمه: خدایا! تو را بر این قوم شاهد می‌گیرم، در برابر اینها شخصی به رزم آمده که شبیه‌ترین مردم به رسول تو محمد در خلقت ظاهری و اخلاق باطنی و گفتار است.)»^[۱۸]

نیز فرمود:

« وَ کنّا اِذَا اشْتَقْنا اِلی رُؤیةِ نَبِیک نَظَرْنا اِلیهِ (ترجمه: هرگاه ما شیفته دیدار پیامبر تو می‌شدیم، به او (علی اکبر) نظر می‌انداختیم.)»^[۱۹]

عمر بن سعد با دیدن وی در میدان جنگ از او خواست که صحنه جنگ را ترک کند تا در امان باشد. علی اکبر این پیشنهاد را رد کرد و گفت:

اَنا عَلِیُّ بْنُ الحُسَیْنِ بْنِ عَلی		نَحْنُ وَ بَیْتِ اللهِ اَولیٰ بِالنَّبِی
تَاللهِ لایَحْکمُ فینا ابْنُ الدَّعِی		اَضْرِبُ بِالسَّیْفِ اُحامی عَنْ اَبی
ضَرْبَ غُلامٍ هاشِمیٍّ قُرَشی[۲۰]

من علی فرزند حسین، فرزند علی هستم، به خانه خدا (کعبه) قسم، ما به پیامبر(ص) سزاوارتریم؛

سوگند به خداوند این زنازاده نمی‌تواند بر ما حکم راند، من شمشیر می‌زنم و از پدرم حمایت می‌کنم؛

آن هم شمشیر زدن نوجوانی از تبار هاشم و قریش.

و پس از آن نبرد وی شروع شد. علی اکبر پس از مقداری جنگ با سپاهیان ابن سعد نزد پدرش بازگشت. امام حسین در این دیدار، نگین انگشتر خود را به وی دادند و گفتند: «این نگین را بگیر و در دهانت بگذار، امیدوارم به زودی جدت را ملاقات کنی و آن حضرت شما را به کاسه‌ای سیراب خواهد فرمود که بعد از آن هرگز تشنگی نباشد.»^[۲۱]

علی‌اکبر سپس به میدان بازگشت و نبرد خود را ادامه داد. اما شجاعتش چنان بود که اهل کوفه چندان رغبتی در قتل علی اکبر از خود نشان نمی‌دادند.^[۲۲] سرانجام مُرّةُ بن مُنقذ شمشیری بر فرق علی اکبر زد و پس از آن، دیگران نیز بر او حمله‌ور شدند.^[۲۳] علی اکبر در لحظات آخر گفت:‌«ای پدر! سلام بر تو باد، این جدم رسول خداست، او به جامی لبریز مرا سیراب کرد، او همی گوید: به سوی ما شتاب کن» و سپس نفسی کشید و به دیدار باقی شتافت.^[۲۴]

امام حسین پس از شهادت علی اکبر به بالین فرزند آمد و خود را روی بدن وی انداخت و گونه بر گونه او نهاد،^[۲۵] سپس آن قوم را نفرین کرد: « قَتَلَ اللّهُ قَوْماً قَتَلوک^[۲۶] وبعد فرمود: « عَلَی الدُّنیا بَعْدَک الْعَفا؛ پس از تو‌ای پسرم! افّ بر این دنیا باد.»؛^[۲۷] سپس امام(ع) مشتی از خون علی را بر گرفت و به طرف آسمان پاشید. قطره‌ای از آن روی زمین نریخت.^[۲۸]

در این هنگام زینب کبری(س) به همراه سایر زنان، ناله‌کنان جلو آمده^[۲۹] فریاد می‌زد: «یا اخاه! یا اخاه؛ وای برادرم! وای برادرم!» و خود را بر نعش علی انداخت. امام حسین(ع) خواهرش را به سوی خیمه گاه روانه کرد و بعد به جوانان اهل بیت فرمود: «اِحْمِلوا اَخاکمْ؛ برادرتان را حمل کنید» جوانان علی را از قتلگاهش برداشتند و در برابر خیمه‌گاه بر زمین نهادند.^[۳۰]

در زیارت ناحیه مقدسه قاتل حضرت علی اکبر، مورد لعن امام زمان(عج) قرار گرفته است: حَکَمَ اللَّهُ لَکَ عَلَی قَاتِلِکَ مُرَّهَ بْنِ مُنْقِذِ بْنِ النُّعْمَانِ الْعَبْدِی، (لَعَنَهُ اللَّهُ) وَ أَخْزَاهُ، وَ مَنْ شَرِکَهُ فِی قَتْلِکَ، وَ کَانُوا عَلَیکَ ظَهِیراً، أَصْلَاهُمُ اللَّهُ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصِیراً. (ترجمه: خدا قاتل تو مرة بن منقذ بن نعمان عبدی و کسانی را که همراه او در قتل تو شرکت کردند و علیه تو تلاش نمودند لعنت کند و خوار بسازد، خدای آنان را داخل جهنم می‌کند که سرانجام بسیار بدی است.)^[۳

نیمه شعبان در روایات

نیمه شعبان در روایات

روایات نقل شده از پیامبر اکرم(ص) و امامان شیعه بر اهمیت شب‌زنده‌داری و عبادت در شب نیمه شعبان تأکید دارد؛ از جمله در روایتی آمده است:جبرئیل در شب نیمه شعبان پیامبر را از خواب بیدار کرد و ایشان را به برپایی نماز، قرائت قرآن، دعا و استغفار در این شب سفارش نمود.^[۱] در روایتی دیگر، یکی از همسران پیامبر از عبادت خاص و سجده‎های طولانی و متعدد پیامبر در شب نیمه شعبان خبر داده است.^[۲] در احادیثی از امام علی(ع) وامام صادق(ع) نیز بر عبادت و انجام اعمال خاص شب نیمه شعبان تأکید شده است.^[۳]

دسته‎ای دیگر از روایات، حاکی از اهمیت نیمه شعبان به سبب تولد امام مهدی(عج)، آخرین حجت خدا بر مردم است.^[۴]

اسامی دیگر شب نیمه شعبان

• برات: برات به معنای حواله، سند و نوشته‌ای که به کسی دهند تا به استناد آن، پول یا هر چیز دیگر را از دیگری بگیرد. به حواله معنوی نیز برات می‌گویند و از آنجا که در شب نیمه شعبان خداوند برات (سند) آزادی از جهنم را به بندگان خود می‎بخشد به این شب، شب برات گفته می‎شود.^[۵]
• لیلة الصک: صک معرّب چک فارسی و مترادف برات است.^[۶]
• برات کاندیلی: در ترکیه به این شب، برات کاندیلی گفته می‎شود.
• شب رهایی: در آسیای جنوبی به شب نیمه شعبان، شب رهایی گفته می‌شود.^[۷]

وقایع نیمه شعبان

نوشتار اصلی: امام مهدی عجل الله تعالی فرجه

۱- بر اساس گزارش‎های متعدد تاریخی و طبق دیدگاه مشهور شیعه پانزدهم شعبان^[۸] سال ۲۵۵^[۹] یا ۲۵۶ق^[۱۰] روز تولد امام زمان(عج) است.

۲- درگذشت علی بن محمد سَمَری نایب خاص امام زمان و پایان غیبت صغری (۳۲۹ق).^[۱۱]

فضیلت نیمه شعبان

روایات متعددی در اهمیت و فضیلت شب و روز نیمه شعبان وجود دارد. بخشی از فضیلت‎های این شب در ذیل آمده است:

• گشایش درهای خشنودی، بخشش، روزی و نیکی در شب نیمه شعبان؛^[۱۲]
• تقسیم روزی و ثبت شدن زمان مرگ انسان؛^[۱۳]
• بخشیدن همه انسان‎ها غیر از مشرک، قمارباز، فرد قطع رحم کرده، شراب خوار و فردی که بر انجام گناه اصرار می‎ورزد.^[۱۴]
• برترین شب‌ها پس از شب قدر.^[۱۵]

اعمال نیمه شعبان

	اعمال شب و روز نیمه شعبان
شب نیمه شعبان	غسل کردن که باعث تخفیف گناهان می‌شود. احیاء این شب به نماز، دعا و استغفار. خواندن دعای کمیل. زیارت امام حسین(ع) که باعث بخشش گناهان می‎شود. بر اساس برخی از روایات، روح ۱۲۴ هزار پیامبر ایشان را در این شب زیارت می‎کنند. در شرایطی که امکان زیارت نیست به مکان بلندی رفته و به سمت راست و چپ نگاه کند سپس سر را به سمت آسمان بلند نموده و امام حسین را با این کلمات زیارت کند اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَبا عَبْدِاللّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُاللّهِ وَ بَرَکاتُهُ. خواندن دعای زیر که در حکم زیارت امام زمان (عج) است: اَللّهُمَّ بِحَقِّ لَیْلَتِنا (هذِهِ) وَ مَوْلُودِها وَ حُجَّتِکَ وَ مَوْعُودِهَا الَّتى قَرَنْتَ اِلى فَضْلِها فَضْلاً فَتَمَّتْ کَلِمَتُکَ صِدْقاً وَ عَدْلاً لا مُبَدِّلَ لِکَلِماتِکَ وَلا مُعَقِّبَ لاِیاتِکَ نُورُکَ الْمُتَاَلِّقُ وَ ضِیاَّؤُکَ الْمُشْرِقُ وَ الْعَلَمُ النُّورُ فى طَخْیاَّءِ الدَّیْجُورِ الْغائِبُ الْمَسْتُورُ جَلَّ مَوْلِدُهُ وَ کَرُمَ مَحْتِدُهُ وَالْمَلاَّئِکَةُ شُهَّدُهُ وَاللّهُ ناصِرُهُ وَ مُؤَیِّدُهُ اِذا آنَ میعادُهُ وَالْمَلاَّئِکَةُ اَمْد ادُهُ سَیْفُ اللّهِ الَّذى لا یَنْبوُ وَ نُورُهُ الَّذى لا یَخْبوُ وَ ذوُالْحِلْمِ الَّذى لا یَصْبوُا مَدارُ الَّدهْرِ وَ نَوامیسُ الْعَصْرِ و َوُلاةُ الاْمْرِ وَالْمُنَزَّلُ عَلَیْهِمْ ما یَتَنَزَّلُ فى لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ اَصْحابُ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ تَراجِمَةُ وَحْیِهِ وَ وُلاةُ اَمْرِهِ وَ نَهْیِهِ اَللّهُمَّ فَصَلِّ عَلى خاتِمِهْم وَ قآئِمِهِمُ الْمَسْتُورِ عَنْ عَوالِمِهِمْ اَللّهُمَّ وَ اَدْرِکَ بِنا اءَیّامَهُ وَظُهُورَهُ وَقِیامَهُ وَاجْعَلْنا مِنْ اَنْصارِهِ وَاقْرِنْ ثارَنا بِثارِهِ وَاکْتُبْنا فى اَعْوانِهِ وَ خُلَصاَّئِهِ وَ اَحْیِنا فى دَوْلَتِهِ ناعِمینَ وَ بِصُحْبَتِهِ غانِمینَ وَ بِحَقِّهِ قآئِمینَ وَ مِنَ السُّوَّءِ سالِمینَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَالْحَمْدُلِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ صَلَواتُهُ عَلى سَیِّدِنا مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِیّینَ وَ الْمُرْسَلینَ وَ عَلى اَهْلِ بَیْتِهِ الصّادِقینَ وَ عِتْرَتِهَ النّاطِقینَ وَالْعَنْ جَمیعَ الظّالِمینَ واحْکُمْ بَیْنَنا وَ بَیْنَهُمْ یا اَحْکَمَ الْحاکِمینَ النّاطِقینَ وَالْعَنْ جَمیعَ الظّالِمینَ واحْکُمْ بَیْنَنا وَ بَیْنَهُمْ یا اَحْکَمَ الْحاکِمینَ. صلوات هر روز که در وقت زوال به خواندن آن سفارش شده است. خواندن دعای زیر که پیامبر (ص) در شب نیمه شعبان می‎خواندند: اَللّهُمَّ اقْسِمْ لَنا مِنْ خَشْیَتِکَ ما یَحُولُ بَیْنَنا وَ بَیْنَ مَعْصِیَتِکَ وَ مِنْ طاعَتِکَ ما تُبَلِّغُنا بِهِ رِضْوانَکَ وَ مِنَ الْیَقینِ ما یَهُونُ عَلَیْنا بِهِ مُصیباتُ الدُّنْیا اَللّهُمَّ اَمْتِعْنا بِاَسْماعِنا وَ اَبْصارِنا وَ قُوَّتِنا ما اَحْیَیْتَنا وَاجْعَلْهُ الْوارِثَ مِنّا وَاجْعَلْ ثارَنا عَلى مَنْ ظَلَمَنا وَانْصُرنا عَلى مَنْ عادانا وَلا تَجْعَلْ مُصیبَتَنا فى دینِنا وَلا تَجْعَلِ الدُّنْیا اَکْبَرَ هَمِّنا وَلا مَبْلَغَ عِلْمِنا وَلا تُسَلِّطْ عَلَیْنا مَنْ لا یَرْحَمُنا بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ. ذکرهای "سُبْحانَ اللّهِ" ، "الْحَمْدُلِلّهِ" ، "اللّهُ اَکْبَرُ" وَ "لا اِلهَ اِلا اللّهُ" صد مرتبه گفته شود. خواندن نماز جعفر طیار. خواندن چهار رکعت نماز، در هر رکعت حمد و توحید صد مرتبه پس از نماز دعای زیر خوانده شود: اَللّهُمَّ اِنّى اِلَیْکَ فَقیرٌ وَمِنْ عَذاِبکَ خائِفٌ مُسْتَجیرٌ اَللّهُمَّ لا تُبَدِّلْ اِسْمى وَلا تُغَیِّرْ جِسْمى وَلاتَجْهَدْ بَلاَّئى وَلا تُشْمِتْ بى اَعْداَّئى اَعُوذُ بِعَفْوِکَ مِنْ عِق ابِکَ وَ اَعُوذُ بِرَحْمَتِکَ مِنْ عَذابِکَ وَ اَعُوذُ بِرِضاکَ مِنْ سَخَطِکَ وَ اَعُوذُبِکَ مِنْکَ جَلَّ ثَناَّؤُکَ اَنْتَ کَما اَثْنَیْتَ عَلى نَفْسِکَ وَ فَوْقَ ما یَقُولُ الْقآئِلُونَ.
روز نیمه شعبان	زیارت امام زمان که در هر زمان و مکان نیز استحباب دارد. دعا برای تعجیل امام زمان(ع).

نیمه شعبان از دیدگاه اهل سنت

پانزدهم شعبان تنها برای شیعیان اهمیت ندارد بلکه برای اهل سنت به ویژه طریقت‎های تصوف آن نیز جایگاه خاصی دارد. روایات متعددی از پیامبر(ص) و صحابه درباره اهمیت عبادت در این شب و مشخص شدن روزی و مقدرات انسان در آن وجود دارد.^[۱۶] برخی از علمای اهل سنت در صحت این روایات تردید داشته و وجود فضیلت برای شب نیمه شعبان را رد می‎کنند این در حالی است که ابن تیمیه، نظریه پرداز سلفیه، نیز نتوانسته فضیلت این شب را نادیده بگیرد اما اجتماع مسلمانان در مسجد برای احیا و خواندن نماز صد رکعتی این شب را بدعت دانسته است.^[۱۷]بر همین اساس علمای سلفی قرن چهاردهم و پانزدهم هجری نظیر تهانوی، یوسف قرضاوی و محمد صالح منجد شب زنده داری و برگزاری مراسم شب برات را عملی بی‎اساس و بدعت می‎دانند.^{[۱۸][۱۹][۲۰]}

اهل سنتِ معتقد به فضیلت نیمه شعبان، به شب زنده‎داری و انجام امور عبادی نظیر خواندن قرآن، برپایی نمازهای مستحبی، دعا و روزه داری در روز نیمه شعبان اهتمام می‎ورزند. این شب نزد آنان نیز به شب برات معروف است.^[۲۱] خواندن صد رکعت نماز یا همان صلوة الخیر که در آن هزار بار سوره توحید خوانده می‎شود از جمله اعمال عبادی مشترک میان شیعه و اهل سنت است.^[۲۲] مراسم شب برات در برخی از مناطق اسلامی نظیر شبه قاره هند بازیارت قبور، دادن غذا و صدقه به نیازمندان همراه است.^[۲۳]

نیمه شعبان در ادب و شعر فارسی

نیمه شعبان در فرهنگ و ادب کهن فارسی، شب برات نامیده شده است و شاید یکی از دلایل این نام‌گذاری آن باشد که خداوند در این شب، برات (حواله یا سند) آزادی از دوزخ را به بندگان خود می‎دهد. ابوریحان بیرونی در کتاب «التفهیم» درباره شب برات چنین آورده: «...و شب پانزدهم از ماه شعبان، بزرگوار است و او را شب برات خوانند و همی پندارم، این از قبیل آن است که هر که‌اندرو عبادت کند و نیکی به جای آورد، بیزاری یابد از دوزخ».^[۲۴]محمد غیاث‌الدین رامپوری نیز در غیاث اللغات -یکی از فرهنگ‎های فارسی- شب پانزدهم شعبان را شب برات توصیف کرده است که در آن فرشتگان به فرمان خدا روزی انسان را تقسیم می‎کنند.^[۲۵]

در همین راستا شاعران پارسی زبان نیز در اشعار خود به شب نیمه شعبان اشاره کرده‎اند و از عناوینی نظیر شب برات، لیله الصک، شب بیزاری، برائت از آتش دوزخ و شب عبادت برای این شب استفاده کرده‎اند. حافظ شیرازی در کنار کلمه برات از تعبیر شب قدر برای نیمه شعبان استفاده کرده است، که بهاءالدین خرمشاهی در کتاب «حافظ‌نامه» معتقد است منظور حافظ از «برات» در این بیت، شب نیمه شعبان است.

چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی

آن شب قدر که این تازه براتم دادند[۲۶]

مولوی نیز از تعبیر شب قدر و برات برای نیمه شعبان استفاده کرده است:

شب «قدر» است او، دریاب او را

امان یابی چو برخوانی براتش[۲۷]

جشن‎های نیمه شعبان

مراسم احیا و جشن نیمه شعبان در مسجد جمکران

شیعیان به مناسبت سالروز میلاد امام مهدی(ع) اقدام به برگزاری جشن، چراغانی‌های گسترده، مولودی‌خوانی، قربانی کردن و غذا دادن به فقرا می‎کنند. برگزاری این جشن‎ها در ایران پررنگ‎تر و در قالب دهه مهدویت، در چند روز برگزار می‎گردد. بخش مهمی از جشن‎های نیمه شعبان توسط مردم در اماکن مذهبی، محله‎ها و بازارهای شهرهای ایران برگزار می‎گردد. مسجد جمکران یکی از میزبانان اصلی برگزاری جشن‎های مهدویت در ایران است. این روز در ایران تعطیل و روز جهانی مستضعفان نامیده شده است.^[۲۸]

در عراق نیز شیعیان ضمن برگزاری جشن‎ نیمه شعبان، به زیارت امام حسین علیه‌السلام می‎روند. در سالهای اخیر پیاده روی به سمت کربلا در ایام نیمه شعبان مرسوم شده است. جشن‎های نیمه شعبان توسط شیعیان بحرین، یمن، مصر، لبنان و سوریه و هند نیز برگزار می‎شود.^[۲۹]

ا ثواب وصف ناپذیر دعا برای تعجیل

آثار و ثواب وصف ناپذیر دعا برای تعجیل در ظهور حضرت بقیه الله الاعظم صاحب الزمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)

 موسوعة وارث الأنبیاء

 2019-04-13

 76 بازدید

 

در احادیث ائمه اطهار(علیهم السّلام) تصریح شده است که زمان ظهور حضرت صاحب امر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) از امور بدائیه است و امکان تعجیل و تأخیر در امر فرج وجود دارد. بنابراین تعجیل در ظهور حضرت صاحب العصر و الزمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) می تواند به جدیّت و اهتمام اهل ایمان در دعا برای تعجیل فرج قائم آل محمد مشروط باشد.

حضرت امام صادق(علیه السّلام) از فرج قوم بنی اسرائیل قبل از موعود مقرر خبر داده اند و شیعیان به دعا برای تعجیل فرج دستور فرموده اند:

تفسیر العیاشی عَنِ الْفَضْلِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) یَقُولُ : ... فَلَمَّا طَالَ عَلَى بَنِی إِسْرَائِیلَ الْعَذَابُ ضَجُّوا وَ بَکَوْا إِلَى اللَّهِ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَى مُوسَى وَ هَارُونَ یُخَلِّصُهُمْ مِنْ فِرْعَوْنَ فَحَطَّ عَنْهُمْ سَبْعِینَ وَ مِائَةَ سَنَةٍ قَالَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) هَکَذَا أَنْتُمْ لَوْ فَعَلْتُمْ لَفَرَّجَ اللَّهُ عَنَّا فَأَمَّا إِذْ لَمْ تَکُونُوا فَإِنَّ الْأَمْرَ یَنْتَهِی إِلَى مُنْتَهَاهُ.(1)

حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمودند:... وقتى عذاب و سختى بر بنى اسرائیل طول کشید، به درگاه خداوند چهل روز گریه و ناله کردند پس خداوند به موسى و هارون وحى فرستاد که بنى اسرائیل را خلاص کنند و از صد و هفتاد سال صرف‏نظر کرد. حضرت امام صادق (علیه السّلام) افزودند: شما نیز همین‏طور اگر این کار را بکنید خداوند از ما فرج مى‏کند ولى اگر چنین نباشید این امر تا آخرین حدّ خواهد رسید.

 

در توقیعی که برای اسحاق بن یعقوب از ناحیه مقدسه صادر گردیده است حضرت صاحب الزمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) دعا برای تعجیل در فرج را سبب فرج شخص دعاکننده ذکر نموده اند.

حضرت در قسمتی از توقیع ذکر شده چنین فرموده اند:«وَ أَکْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِیلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِکَ فَرَجُکُمْ وَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا إِسْحَاقَ بْنَ یَعْقُوبَ وَ عَلى‏ مَنِ اتَّبَعَ الْهُدى‏.»(2)

«براى تعجیل فرج بسیار دعا کنید که همان فرج شماست و اى اسحاق بن یعقوب، درود بر تو و بر پیروان‏ هدایت باد.»(3)

 

در احادیث زیادی که از اهل بیت عصمت(علیهم السّلام) رسیده است به اهمیّت دعا در رفع گرفتاری و بلا اشاره شده است.

از حضرت امام باقر(علیه السّلام) در حدیثی نقل شده است:

عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: قَالَ لِی أَلَا أَدُلُّکَ عَلَى شَیْ‏ءٍ لَمْ یَسْتَثْنِ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ (ص‏) قُلْتُ بَلَى قَالَ الدُّعَاءُ یَرُدُّ الْقَضَاءَ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً وَ ضَمَّ أَصَابِعَهُ.(4)

علی بن ابراهیم از پدرش از حماد بن عیسی از حریز از زراره از حضرت امام محمد باقر (علیه السّلام) نقل می کند که به من فرمودند: تو را دلالت نکنم بر چیزى که رسول خدا (ص) در آن استثنائى نزده است؟ گفتم: بلی، فرمودند: دعاء قضاء مبرم سخت را بر مى ‏گرداند و انگشتانش را به هم چسباندند.(5)

 

حضرت امام صادق(علیه السّلام) نیز در حدیثی درباره اهمیت دعا چنین فرموده اند:

الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِاللَّهِ(ع) یَقُولُ‏: الدُّعَاءُ یَرُدُّ الْقَضَاءَ بَعْدَ مَا أُبْرِمَ إِبْرَاماً فَأَکْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ فَإِنَّهُ مِفْتَاحُ کُلِّ رَحْمَةٍ وَ نَجَاحُ کُلِّ حَاجَةٍ وَ لَا یُنَالُ مَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا بِالدُّعَاءِ وَ إِنَّهُ لَیْسَ بَابٌ یُکْثَرُ قَرْعُهُ إِلَّا یُوشِکُ أَنْ یُفْتَحَ لِصَاحِبِهِ.(6)

حسین بن محمد از معلی بن محمد از الوشاء از عبد اللَّه بن سنان نقل می کند که شنیدم حضرت امام صادق (علیه السّلام) ‏فرمودند: دعاء قضائى را که سخت مبرم شده باشد برمى‏گرداند، بسیار دعا کن که کلید هر رحمت و کامیابى است براى هر حاجت و بدانچه نزد خدا عز و جل است نتوان جز به دعاء رسید و همانا هیچ درى را فراوان نکوبند مگر آنکه به روى کوبنده اش باز شود.(7)

 

حضرت امام سجاد(علیه السّلام) نیز درباره دعا در حدیثی طولانی به اهمیت و ثواب فرج صاحب امر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) اشاره نموده اند:

وَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی خَالِدٍ الْکَابُلِیِ‏ قَالَ‏: دَخَلْتُ عَلَى سَیِّدِی عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ زَیْنِ الْعَابِدِینَ ع فَقُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَخْبِرْنِی بِالَّذِینَ فَرَضَ اللَّهُ طَاعَتَهُمْ وَ مَوَدَّتَهُمْ وَ أَوْجَبَ عَلَى خَلْقِهِ الِاقْتِدَاءَ بِهِمْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) فَقَالَ لِی‏... وَ قَالَ (ع) انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنْ أَعْظَمِ الْفَرَج‏.(8)

و از ابوحمزه ثمالى از أبو خالد کابلى نقل است که گفت بر سرورم حضرت امام سجّاد (علیه السّلام) وارد شدم و گفتم: اى زاده رسول خدا به من بفرمایید افرادى که طاعت و دوستى ‏ایشان از طرف خداوند بر ما واجب شده چه کسانی هستند؟ همان افرادی که پس از رسول خدا (صلّى اللَّه علیه و آله) بر بندگان واجب است که از ایشان پیروى کنند؟... و فرمودند: انتظار فرج و گشایش خود بزرگترین فرج است.

 

فلنذکر المکارم و الفوائد العظام الّتی تترتّب على الدعاء بتعجیل فرجه (علیه السّلام):

1. قوله (علیه السّلام): و أکثروا الدعاء بتعجیل الفرج فإنّ ذلک فرجکم.

2. یوجب ازدیاد النعم

3. إظهار المحبّة الباطنیّة

4. أنّه علامة الانتظار

5. إحیاء أمر الأئمّة الطاهرین (سلام اللّه علیهم أجمعین)

6. سبب فزع الشیطان اللعین

7. النجاة من فتن آخر الزمان و مهالکه

اعلام نتایج مسابقه علمی

سلام علیکم.باعرض تبریک به مناسبت اعیادمبارک شعبانیه وبه امیدظهور منجی عالم بشریت نتایج مسابقه علمی همکاران بابخشنامه اعلام خواهد شد.

امام سجاد علیه‌السلام98

مام سجاد علیه‌السلام

(تغییرمسیر از امام سجاد(ع))

امام سجاد علیه السلام
قبرستان بقیع
نقش	امام چهارم شیعیان
نام	علی بن حسین
کنیه	ابوالحسن، ابوالحسین، ابومحمد، ابوعبداللّه
زادروز	۵ شعبان، ۳۸ق.؟
زادگاه	مدینه؟
مدت امامت	۳۵ سال (۶۰ تا ۹۵ق)
شهادت	۲۵ محرم، ۹۵ق؟
مدفن	بقیع، مدینه
محل زندگی	مدینه
لقب(ها)	سجاد، زین العابدین، سیدالساجدین،ذوالثفنات،
پدر	امام حسین(ع)
مادر	شهربانو؟
همسر(ان)	ام عبدالله..
فرزند(ان)	محمد، عبدالله، حسن، حسین اکبر،زید، عمر، حسین اصغر، عبدالرحمن،سلیمان، علی، خدیجه، محمد اصغر،فاطمه، علّیه، ام کلثوم
طول عمر	۵۷ سال
امامان شیعه  امام علی · امام حسن · امام حسین · امام سجاد · امام باقر · امام صادق · امام کاظم · امام رضا · امام جواد · امام هادی · امام حسن عسکری · امام مهدی

علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب، مشهور به امام سجاد و زین العابدین (۳۸- ۹۵ق)، چهارمین امامشیعیان. مدت امامت وی ۳۵ سال بود. امام سجاد(ع) در واقعه کربلا حضور داشت ولی به علت بیماری، در جنگ شرکت نکرد. لشکر عمر بن سعد پس از شهادت امام حسین(ع) او را همراه اسیران کربلا به کوفه و شام بردند. خطبه امام سجاد در شام باعث آگاهی مردم از جایگاه اهل بیت شد.

واقعه حره، نهضت توابین و قیام مختار در زمان امام سجاد(ع) روی داد. مجموعه ادعیه و مناجات امام سجاد(ع) در کتاب صحیفه سجادیه گرد آمده است. رسالة الحقوق، رساله‌ای کوچک درباره تکالیف بندگان در برابر خدا و خلق خدا، منسوب به اوست.

بنابر روایات شیعه، امام سجاد(ع) به دستور ولید بن عبد الملک با سمّ به شهادت رسید. مدفن وی در قبرستان بقیع کنار قبر امام حسن مجتبی(ع)، امام محمد باقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) است.

محتویات

 [نهفتن] 

• ۱زندگی‌نامه
• ۲همسران و فرزندان
• ۳امامت
• ۴واقعه کربلا و اسارت
  • ۴.۱کوفه
  • ۴.۲شام
  • ۴.۳بازگشت به مدینه
• ۵قیام‌های مهم معاصر امام سجاد
  • ۵.۱واقعه حره
  • ۵.۲قیام توابین
  • ۵.۳قیام مختار
• ۶فضائل و مناقب
  • ۶.۱عبادت
  • ۶.۲کمک به فقرا
  • ۶.۳رفتار با بردگان
• ۷آثار
  • ۷.۱صحیفه سجادیه
  • ۷.۲رساله حقوق
  • ۷.۳دعای سحر مشهور به دعای ابوحمزه
  • ۷.۴زیارت امین الله
• ۸یاران و شاگردان
• ۹سخنان بزرگان اهل سنت درباره وی
• ۱۰پانویس
• ۱۱منابع
• ۱۲پیوند به بیرون

زندگی‌نامه

علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب، مشهور به امام سجاد(ع) و امام زین‌العابدین(ع)، چهارمین امام شیعیان و فرزند امام حسین(ع) است و بنا بر قول مشهور، در سال ۳۸ق متولد شده است. بر این اساس، وی بخشی از حیات امام علی(ع) و نیز دوران امامت امام حسن مجتبی(ع) و امام حسین(ع) را درک کرده است. اما بنابر روایات دیگر، تولد امام چهارم شیعیان، حدود سال ۴۸ق دانسته شده است.^{[نیازمند منبع]}

نام و نسب مادر علی بن الحسین، از مسائل اختلافی است؛ شیخ مفید نام مادر وی را شاه‌زنان، دختر یزدگرد^[۱] و شیخ صدوق، او را دختر یزدگرد، پسر شهریار پادشاه ایران می‌داند که هنگام وضع حمل او از دنیا رفته است.^[۲]

امام سجاد(ع):
«پسرک من! بر بلا شکیبا باش و به حقوق دیگران تجاوز مکن و کسی را یاری مکن که زیان آن برای تو بیش از سود آن برای اوست.»

شهیدی، زندگانی علی بن الحسین(ع)، ص۱۶۰.

کنیه امام چهارم شیعیان، ابوالحسن، ابوالحسین، ابومحمّد و ابوعبداللّه گزارش شده^[۳] و القاب وی، زین العابدین، سیدالساجدین، سجاد، هاشمی، علوی، مدنی، قرشی، علی‌اکبر است.^[۴] امام سجاد(ع) در زمان خویش به نام‌های «علی‌الخیر»، «علی‌الاصغر» و«علی‌العابد» شهرت داشته است.^[۵]

تاریخ دقیق شهادت امام سجاد(ع) روشن نیست؛ برخی آن را ۹۴^[۶] و برخی دیگر سال ۹۵ دانسته‌اند.^[۷] درباره روز درگذشت امام سجاد هم اختلافاتی وجود دارد؛ از جمله شنبه ^[۸] ۱۲ محرم،^[۹] و ۲۵ محرم.^[۱۰] گزارش‌های دیگری نیز از جمله ۱۸، ۱۹، و ۲۲ محرم در منابع دیده می‌شود.^[۱۱]

شهادت امام سجاد(ع)، به دستور ولید بن عبد الملک و با سمّ گزارش شده است.^[۱۲] مزار او در قبرستان بقیعکنار قبر امام حسن مجتبی(ع)،^[۱۳] امام محمد باقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) است.

امام سجاد(ع):
«حق زن این است که بدانی خدای-عزوجل- او را مایه آرامش و انس تو قرار داده و این نعمتی است از خدا بر تو.»

شهیدی، زندگانی علی بن الحسین، ص۱۷۹.

همسران و فرزندان

در منابع تاریخی تعداد فرزندان امام سجاد(ع) ۱۵ نفر ذکر شده که ۱۱نفر آنها پسر و ۴ نفر دختر بوده‌اند.^[۱۴] نام فرزندان و همسران امام طبق نوشته شیخ مفید چنین است:^[۱۵]

همسر	نسب	فرزندان
ام عبدالله	دختر امام حسن (ع)	امام محمد باقر(ع)
---	کنیز	عبدالله، حسن و حسین اکبر
جیدا	کنیز	زید و عمر
---	کنیز	حسین اصغر، عبدالرحمن و سلیمان
---	کنیز	علی و خدیجه
---	کنیز	محمد اصغر

امامت

امامت امام سجاد(ع) با شهادت امام حسین(ع) در عاشورای سال ۶۱ قمری آغاز شد و تا زمان شهادتش، یعنی سال ۹۴ قمری یا سال ۹۵ قمری ادامه داشت.

بنابر روایاتی صریح در منابع شیعی، امام سجاد(ع) جانشین و وصی حسین بن علی(ع) است.^[۱۶] در احادیث نقل شده از پیامبر(ص) درباره اسامی امامان شیعه هم نام امام سجاد(ع) در میان امامان آمده است.^[۱۷] متکلمان شیعه مانند شیخ مفید، برتری علمی و عملی وی بر دیگران پس از پدرش را نخستین دلیل بر امامت وی دانسته‌اند.^[۱۸]

سال قمری

۶۵

۷۰

۷۵

۸۰

۸۵

۹۰

۹۵

امامت امام سجاد(ع) ۶۱-۹۶ق

ولید بن عبدالملک۸۶-۹۶ق

عبدالملک بن مروان۶۵-۸۶ق

مروان بن حکم ۶۵ق

معاویة بن یزید ۶۴ق

عبدالله بن زبیر۶۱-۷۳ق (در حجاز)

یزید بن معاویه ۶۱-۶۴ق

حاکمان زمان امامت امام سجاد (ع)

حاکمان دوره امامت امام سجاد(ع)، عبارتند از: یزید بن معاویه (۶۱- ۶۴ق)،عبد الله بن زبیر (۶۱- ۷۳) که حاکم مستقل مکه بوده است، معاویة بن یزید(چند ماه از سال ۶۴)، مروان بن حکم (نه ماه از سال ۶۵)، عبدالملک بن مروان (۶۵- ۸۶) و ولید بن عبد الملک (۸۶- ۹۶).^[۱۹]

واقعه کربلا و اسارت

نوشتار اصلی: واقعه کربلا

امام سجاد(ع) در واقعه کربلا و در روزی که امام حسین(ع) و یارانش به شهادت رسیدند، به شدت بیمار بود به گونه‌ای که در مواردی که می‌خواستند او را به قتل برسانند،^[۲۰] عده‌ای گفتند: او را همین بیماری که دارد کفایت می‌کند.^[۲۱]

کوفه

پس از واقعه کربلا، اهل بیت امام حسین(ع) را به اسیری گرفتند و روانه کوفه و شام کردند. هنگام بردن اسیران از کربلا به کوفه، بر گردن امام سجاد(ع)غل و جامعه [جامعه، طوق مانندی است که دست‌ها و گردن را با آن به هم می‌بندند] نهادند و چون بیمار بود، و نمی‌توانست خود را بر پشت شتر نگاهدارد هر دو پای او را بر شکم شتر بستند.^[۲۲]

بنابر برخی گزارش‌ها، امام سجاد(ع) در کوفه خطبه‌ای ایراد کرده است؛ ولی توجه به شرایط کوفه و سختگیری و بی‌رحمی مأموران حکومت و بیم کوفیان از آنان، پذیرفتن چنین گزارشی را دشوار می‌سازد. سخنان امام سجاد(ع) در خطبه کوفه، به خطبه او در مسجد اموی دمشق بسیار شبیه است. از این رو احتمال می‌رود که با گذشت زمان راویان حادثه‌ها را با هم آمیخته باشند.^[۲۳]

ابن زیاد، امام سجاد(ع) و سایر اسیران کربلا را در زندان نگاه داشت و نامه‌ای به شام نوشت و از یزید کسب تکلیف کرد. یزید پاسخ داد، اسیران و سرهایشهیدان کربلا را به شام بفرستد. ابن زیاد، امام سجاد(ع) را غل بر گردن نهاد و با اسیران همراه مُحَفّر بن ثَعلبه روانه دمشق کرد.^[۲۴]

امام سجاد(ع):
«حق کسی که به تو بدی کند اینست که بر او ببخشی. و اگر دانستی که بخشیدن او بد است، داد خود را از او بگیری. خدای -تبارک و تعالی- گوید بر کسی که بدو ستم رسیده باشد و دادخواهی کند گناهی نیست.»

شهیدی، زندگانی علی بن الحسین، ص۱۸۷.

شام

نوشتار‌های اصلی: خطبه امام سجاد (ع) در شام و خطبه امام سجاد (ع) در شام (متن)

امام سجاد(ع) در مسجد شام خطبه‌ای خواند و خود و پدر و جد خویش را به مردم شناساند و به شامیان گفت که آنچه یزید و کارگزاران او بر زبان‌ها انداخته‌اند درست نیست. پدر او خارجی نیست و نمی‌خواسته است جمعیت مسلمانان را بر هم بزند، و در بلاد اسلام فتنه برانگیزد. او برای حق و به دعوت مسلمانان به پاخاست تا دین را از بدعت‌هایی که در آن پدید شده بزداید و به سادگی و نزاهت عصر جدّ خود برساند.^[۲۵]

بازگشت به مدینه

به نوشته شیخ مفید سرانجام خاندان امام حسین (ع) روز اربعین از شام به سوی مدینه حرکت کرد.^[۲۶] امام سجاد (ع) که تا ۳۴ سال پس از واقعه کربلازنده ماند، همواره تلاش می‌کرد یاد و خاطره شهدای کربلا را زنده نگه دارد. امام هر گاه آب می‌نوشید به یاد پدر بود و بر مصایب امام حسین(ع) گریه می‌کرد و اشک می‌ریخت.^[۲۷]

در روایتی از امام صادق(ع) آمده است، «امام زین العابدین(ع) چهل سال بر پدر بزرگوارش گریه کرد، در حالی که روزها روزه بود و شب‌ها به نمازمی‌ایستاد، هنگام افطار که غلام حضرت برای ایشان آب و غذا می‌برد، و عرض می‌کرد بفرمایید، حضرت می‌فرمود: فرزند رسول خدا گرسنه کشته شد! فرزند رسول خدا تشنه، کشته شد! و پیوسته این سخن را تکرار می‌کرد و گریه می‌کرد به گونه‌ای که اشک‌های آن حضرت با آب و غذایش مخلوط می‌شد. پیوسته این گونه بود تا رحلت کرد.»^[۲۸]

قیام‌های مهم معاصر امام سجاد

در دوران امام سجاد(ع) و پس از واقعه کربلا جنبش‌های مختلفی صورت گرفت که مهمترین آنها عبارتند از:

واقعه حره

نوشتار اصلی: واقعه حره

بعد از واقعه کربلا در سال ۶۳ق، مردم مدینه علیه امویان قیام کردند که این قیام حوادثی در پی داشت و به واقعه حَرّه شهرت یافت. مردم شهر با عبدالله بن حنظله -که پدرش حنظله به غسیل الملائکه معروف بود- بیعت کردند و بنی امیه را که شمار آنان به ۱۰۰۰ تن می‌رسید، نخست در خانه مروان بن حکم به محاصره افکندند، سپس از شهر بیرون راندند.^[۲۹] امام سجاد(ع) از آغاز شورش خود را کنارکشید و با مردم همراه نگشت، چون پایان کار را می‌دانست.^[۳۰]

در روزهای پرگیرودار واقعه حره، مروان (از دشمنان اهل بیت(ع)) نزد عبدالله بن عمر رفت و از او خواست تا خانواده وی را نزد خود نگاه دارد، ولی عبدالله نپذیرفت. مروان چون از حمایت او ناامید شد پناه به امام سجاد(ع) برد. امام با بزرگواری خاص خود خواهش او را قبول فرمود و کسان مروان را همراه با زن و فرزند خود به ینبع (چشمه ساری نزدیک مدینه از جانب راست کوه رضوی) فرستاد.^[۳۱]

امام در این حادثه، ۴۰۰ خانواده را در کفالت خود گرفت و تا وقتی که لشکر مسلم بن عقبه (فرمانده لشکر یزید در واقعه حره) در مدینه بود هزینه آنان را می‌پرداخت.^[۳۲]

قیام توابین

نوشتار اصلی: قیام توابین

نهضت توابین یکی دیگر از نهضت‌های پس از واقعه کربلا بود که رهبری آن را سلیمان بن صرد خزاعی، به همراهی تنی چند از دیگر سرشناسان شیعه درکوفه بر عهده داشتند. توابین در مجموع بر آن بودند تا در صورت پیروزی، امامت جامعه را به اهل بیت(ع) بسپارند و بالطبع از نسل فاطمه(س)، کسی جز علی بن حسین(ع) برای این کار وجود نداشت. اما رابطه سیاسی خاصی بین امام سجاد(ع) و توابین وجود نداشته است.^[۳۳]

قیام مختار

نوشتار اصلی: قیام مختار

قیام مختار نیز سومین جنبش مهم پس از واقعه کربلا است که درباره ارتباط امام سجاد(ع) با این جنبش نیز ابهاماتی وجود دارد. این ارتباط نه تنها از زاویه نگرش سیاسی، بلکه از جنبه اعتقادی (پیروی مختار از محمد بن حنفیه)نیز مشکلاتی را در بردارد. گفته شده که مختار پس از آنکه موفق شد در کوفه شیعیانی را به سوی خود جذب کند، از امام سجاد(ع) استمداد جست، اما امام روی خوش نشان نداد.^[۳۴]

فضائل و مناقب

عبادت

مالک بن انس می‌گوید: علی بن حسین در شبانه روز هزار رکعت نماز می‌خواند تا اینکه از دنیا رحلت کرد. لذا به ایشان «زین العابدین» می‌گویند.^[۳۵]

ابن عبد ربّه می‌نویسد: هنگامی که علی بن حسین آماده نماز می‌شد، لرزه عجیبی وجودش را فرا می‌گرفت. از ایشان در این باره سؤال شد، فرمود: «وای بر شما! آیا می‌دانید که من در برابر چه کسی می‌خواهم بایستم و در برابر چه کسی می‌خواهم مناجات کنم؟!»^[۳۶]

مالک بن انس می‌گوید: هنگامی که علی بن حسین احرام بست، لبیک اللّهمّ لبیک را قرائت کرد و در همان لحظه، بیهوش شده و از مرکب خود به زمین افتاد.^[۳۷]

کمک به فقرا

ابو حمزه ثمالی می‌گوید: علی بن حسین شبانه مقداری غذا بر دوش خود می‌گذاشت و در تاریکی شب به صورت مخفیانه به فقرا می‌رساند و می‌فرمود: «صدقه ای که در تاریکی شب داده شود، غضب خداوند را خاموش می‌کند.»^[۳۸]

محمد بن اسحاق می‌گوید: مردمی در مدینه زندگی می‌کردند و نمی‌دانستند معاش آنها از کجا تأمین می‌شود؛ با درگذشت علی بن الحسین غذای شبانه آنان قطع شد.^[۳۹]

امام سجاد(ع):
«حق خواهنده، دادن بدو بمقدار نیاز است. حق کسی که چیزی از او خواسته شده اینست که اگر داد، از او با سپاس و قدردانی از فضل او، پذیری. و اگر نداد عذر او را قبول کنی.»

شهیدی، زندگانی علی بن الحسین(ع)، ص۱۸۷.

شب هنگام انبان‌های نان را بر پشت خود برمی‌داشت و به خانه مستمندان می‌رفت و می‌گفت: صدقه پنهانی، آتش غضب پروردگار را خاموش می‌کند. برداشتن این انبان‌ها بر پشت او اثر نهاده بود و چون به جوار پروردگار رفت به هنگام شست و شوی آن حضرت آن نشانه‌ها را بر پشت او دیدند^[۴۰] ابن سعد نویسد: چون مستمندی نزد او می‌آمد، برمی‌خواست و حاجت او را روا می‌کرد و می‌گفت: صدقه پیش از آنکه به دست خواهنده برسد، به دست خدا می‌رسد.^[۴۱]

سالی، قصد حج کرد. خواهرش سکینه توشه‌ای به ارزش هزار درهم برای وی آماده ساخت. چون به حره رسید، آن توشه را نزد او بردند. امام همه آن را میان مستمندان پخش فرمود.^[۴۲]

علی بن الحسین(ع) پسر عموئی مستمند داشت. شب هنگام چنانکه وی او را نشناسد، نزدش می‌رفت و چند دینار بدو می‌بخشید. آن مرد می‌گفت: علی بن الحسین رعایت خویشاوندی را نمی‌کند، خدا او را سزا دهد. امام این سخنان را می‌شنید و شکیبائی و بردباری می‌کرد و خود را بدان خویشاوند نمی‌شناساند. چون به دیدار خدا رفت آن احسان از آن مرد بریده شد و دانست که آن مرد نیکوکار علی بن الحسین بوده است پس بر سر مزار او رفت و گریه کرد.^[۴۳]

ابونعیم نویسد: دو بار مال خود را با مستمندان قسمت کرد و گفت: خداوند بنده مؤمن گناهکار توبه‌کننده را دوست دارد^[۴۴] و نویسد: مردم او را بخیل می‌دانستند و چون به جوار حق رفت دانستند که هزینه صد خانوار را عهده‌دار بوده است.^[۴۵] چون گدائی نزد او می‌آمد، می‌گفت مرحبا به کسی که توشه مرا به آخرت می‌برد.^[۴۶]

رفتار با بردگان

از تلاش‌های امام، که هم جنبه دینی داشت و هم جنبه سیاسی، توجه به بردگان بود؛ قشری که بخصوص از زمان خلیفه دوم(عمر بن خطاب) به بعد و مخصوصا در عصر امویان، مورد شدیدترین فشارهای اجتماعی بودند و از محروم‌ترین طبقات جامعه اسلامی در قرون اولیه به‌شمار می‌رفتند.

امام سجاد(ع)، مانند امیرالمؤمنین علی(ع) که با برخورد اسلامی خویش بخشی از موالی عراق را به سمت خویش جذب کرد، کوشید تا حیثیت اجتماعی این قشر را بالا برد.

سید الاهل نوشته است: امام سجاد(ع)در حالی که نیازی به بردگان نداشت، آنها را می‌خرید. این خریدن تنها برای آزاد کردن آنها بود. بردگان که چنین نیتی از امام می‌دیدند، خود را در معرض او می‌نهادند تا امام آنها را بخرد. امام سجاد(ع) در هر زمان و موقعیتی به آزادی آنها می‌پرداخت، به طوری که در شهر مدینه عده زیادی، همچون یک لشکر از موالی آزاد شده، از زن و مرد، به چشم می‌خورد که همگی از موالی امام بودند.^[۴۷]

آثار

قرآن با دست خط منسوب به امام سجاد (ع) که درموزه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.

امام سجاد(ع):
بارالها، چنان کن که از هیبت پدر و مادرم همانسان که از هیبت پادشاه خودکامه، بیمناک باشم و به آنان چون مادری مهربان نیکی کنم. و طاعت مرا نسبت به آنان و نیکویی مرا درباره ایشان در نظرم از خواب در چشم خسته شیرینتر کن و از آب خنک در کام تشنه گواراتر. چندان که خرسندی شان را بر خرسندی خود برتری دهم، و آرزوشان را بر آرزوی خود مقدم بدارم، و نیکویی آنان را، هرچند اندک، درباره خود بسیار شمارم، و نیکویی خود را در مورد آنان، هر چند بسیار، اندک انگارم.

صحیفه سجادیه، دعای ۲۴، ص۱۵۲.

شیخ مفید می‌نویسد: علمایاهل سنت علوم بسیاری را از امام سجاد(ع) نقل کرده‌اند و پندها، دعاها،احادیثی در فضل قرآن، حلال و حرام، جنگ‌ها و روزها (تاریخ) از وی بجا مانده است که نزد علما مشهور است.^[۴۸] گفتنی است از امام سجاد حدود سیصد حدیث در کتب اربعه شیعه آمده است.^[۴۹]

همچنین مجمع جهانی اهل بیت کتابی با عنوان کتاب شناسی امام سجاد، صحیفه سجادیه و رساله حقوق را به چاپ رسانده که کتب مرتبط با امام سجاد (ع) را معرفی نموده است.

صحیفه سجادیه

نوشتار اصلی: صحیفه سجادیه

صحیفه سجادیه، مجموعه دعاهای امام سجاد(ع) و آینه‌ای است که تصویر اجتماع آن روز -به ویژهمدینه- را در آن می‌توان دید: بیزاری از کردار و گفتار زشت مردم آن روز و پناه بردن به خدا از آنچه می‌بیند و می‌شنود، و روشن نمودن راه درست در پرتو تربیت دین و قرآن و پاکیزه ساختن جان ها از آلایش؛ گویی امام می‌خواهد تا آنجا که ممکن است، به زبان دعا مردم را از شیطان ببرد و به خدا پیوند دهد.^[۵۰] افراد مختلفی صحیفه سجادیه را به فارسی ترجمه و منتشر کرده اند.

رساله حقوق

نوشتار اصلی: رسالة الحقوق

رساله حقوق، یکی از چند اثر منسوب به امام سجاد(ع) است. در این رساله ۵۱ حق (یا ۵۰ حق طبق برخی نسخه ها) شمارش شده است.^[۵۱] این اثر را افراد مختلفی به فارسی برگردانیده‌اند و بارها به چاپ رسیده است.

برخی از حق های شمارش شده در این رساله از این قرار است:

1. حق خدا
2. حق نفس
3. حق زبان
4. حق نماز
5. حق صدقه
6. حق معلم
7. حق رعیت
8. حق زن
9. حق مادر
10. حق پدر
11. حق فرزند
12. حق برادر
13. حق بنده
14. حق همنشین
15. حق همسایه
16. حق وام‌خواه
17. حق خصم بر تو
18. حق شادکننده تو
19. حق بدکننده
20. حق اهل ذمه

دعای سحر مشهور به دعای ابوحمزه

نوشتار اصلی: دعای ابوحمزه ثمالی

این دعا را امام زین‌العابدین در سحرهای ماه رمضان می‌خواند و ابوحمزه ثمالی از آن حضرت نقل کرده است. این دعا دربردارنده مفاهیمی متعالی و تعابیری شیوا و فصیح است.

زیارت امین الله

نوشتار اصلی: زیارت امین الله

زیارتنامه‌ای است که امام سجاد (ع) هنگام زیارت مزار حضرت علی (ع) خوانده است.^[۵۲]

یاران و شاگردان

نوشتار اصلی: فهرست اصحاب امام سجاد

• ابوحمزه ثُمالی: راوی، محدّث و مفسّر امامی قرن دوم که از اصحاب امام سجاد(ع)، امام باقر(ع)، امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) بود.

• ابوخالد کابلی: ملقب به کنکر، از رجال شیعی سده اول قمری و از اصحاب امام سجاد(ع) و امام باقر (ع).

• اَبان بن تَغلِب: ادیب، قاری، فقیه، مفسّر و از محدّثان بنام امامیه که محضر امام سجاد (ع)، امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) را درک کرد.

• جابر بن عبدالله انصاری: صحابی پیامبر اسلام(ص) است که در بسیاری از غزوه‌ها و سرایا شرکت کرد. جابر، راوی حدیث لوح است - که دربردارنده نام امامان شیعه از زبان پیامبر(ص) است. جابر را از اصحاب امام علی (ع) و ائمه تا امام باقر (ع) دانسته‌اند.

• سُلَیم بن قیس هلالی: از اصحاب خاصّ چهار امام نخست شیعه(ع) که محضر امام باقر(ع) را هم درک کرده است. او از قدیمی‌ترین علمای شیعه و بزرگان اصحاب ائمه(ع) و مورد وثوق آنان بوده و نزد ایشان از محبوبیت خاصّی برخوردار بوده است.

• حسن بن محمد بن حنفیه: از محدّثان قرن اول، فرزند محمد بن حنفیه و نواده علی بن ابیطالب (ع) است.

• سعید بن مسیب بن حزن قرشی مخزومی: از تابعین که او را از فقهای هفتگانه مدینه در زمان امام سجاد(ع) به شمار آورده‌اند.

• یحیی بن اُمّ طُوَیل

• سعید بن جُبَیر: مفسر و از تابعین و اصحاب امام سجاد(ع) است.

• محمد بن جُبَیر بن مُطعِم

سخنان بزرگان اهل سنت درباره وی

محمد بن مسلم زهری:

نه هاشمی‌ای را برتر از او و نه کسی را فقیه‌تر از او دیدم.^[۵۳]

شافعی:

او فقیه‌ترین مردم مدینه بود.^[۵۴]

جاحظ:

کسی را ندیدم که در فضیلت او شک داشته باشد و یا در مقدم بودن او سخنی گوید.^[۵۵]

میلاد حضرت عباس(ع) و امام حسین(ع)

میلاد مسعود اباالفضل جوان است هنگام شادی و سرور شیعیانست از دامن ام البنین ماهی عیان است کز روی وی شرمنده ماه آسمانست

امام حسین علیه السلام : کسى که چشمانش قطره‌اى اشک براى ما بریزد، خداوند بهشت را به او عطا خواهد کرد. ینابیع الموده، ص ۲۲۸

من و اشک و علمداری که دیگر بر نمی‌خیزد چه باید کرد با یاری که دیگر بر نمی‌خیزد مریزید آب‌های بی حیا در این سرازیری ز مشک آبرو داری که دیگر بر نمی‌خیزد

امام حسین علیه السلام: بر هیچ چشم مؤمنى روا نیست که ببیند خدا نافرمانى مى‌شود و چشم خود را فرو بندد، مگر آن که آن وضع را تغییر دهد. الأمالى، طوسى، ص ۵۵

ای عشق زلال، روح دریا عباس زیبایی محض، ای دلارا عباس الحق که به تو نام قمرمی آید! ای ماه‌ترین عموی دنیا عباس

امام سجاد علیه السلام: رحمت خدا بر عباس! ایثار کرد و کوشید و جان فدای برادرش کرد. الخصال، ج ۱، ص۶۸

 
 
• 
  

شرف الشمس

شرف الشمس و خواص آن چیست؟

در باور عامیانه شرف الشمس نگینی زرد رنگ است اما طبق منابع اسلامی شرف شمس سنگ نیست، بلکه ذکری منسوب به امام علی (ع) است که با آدابی خاص پشت نگین عقیق زردرنگ توسط افراد باتجربه حکاکی می شود. این ذکر که گفته می شود از اسامی خداوند می باشد ۱۳ حرف دارد که ۴ حرف از تورات ۴ حرف از انجیل و ۵ حرف از قرآن کریم می باشد. شرف شمس سالی یکبار در ساعات خاصی از روز ۱۹ فروردین که از تقویم های نجومی استخراج می شود بر روی عقیق زرد حکاکی می شود.
قطعا امید اول همه ما خدا و اهل بیت (ع) هستند و باید حاجات خود را از ایشان بخواهیم، در کنار آن خواص شرف الشمس از دو جنبه خواص بی نظیر خود سنگ عقیق و قدرت اسم اعظم الهی که پشت نگین حکاکی می شود، مورد توجه است. آثار سریع و متداوم این نگین در گسترش رزق و روزی مورد تایید همگان است و گشایش امور را در سریعترین زمان به شکل کاملا مشهودی ایجاد می‌نماید.